Fred Rutten: ‘Ik kan echt wel incasseren’

En toen stond Vitesse ineens tweede. Tijd voor een goed gesprek met trainer Fred Rutten. Wat is er de laatste maanden met hem gebeurd en wat drijft de man?

Fred Rutten wil naar buiten, het terras op. Hij zegt: "Ik ben een zonnemens." De trainer wijst naar de onbewolkte lucht en snuift, de groene lucht van Papendal moet diep zijn longen in. "Energie. Heerlijk die zon, héérlijk."

Dit is de trainer die het geluk van een hakje kent. Vitesse-Feyenoord, een gelijkspel zou het worden, totdat een flits van genialiteit de wereld op zijn kop zette. Wilfried Bony, extra tijd, hup, Vitesse op de tweede plaats.

Rutten glundert. "Dat is het mooie van mijn vak. Een jongen als Bony die liet merken dat hij even genoeg had van de club, maar dan tegen Feyenoord zijn maatjes geen seconde in de steek laat. Wilfried werkte zich het apelazerus, voerde bijna honderd procent uit van wat ik van hem vroeg. En dan beloont die jongen zichzelf met zo’n goal…"

Waarin schuilt dat geluk voor jou?
"Nou ja, hij wilde weg, hè. Ik zag het al aan hem in de week voor die wedstrijd, hij had zijn kop helemaal verkeerd staan. Wij moeten elke dag fietsen naar het trainingsveld, ik dacht: ik ga maar eens een stukje naast Bony rijden. Dan praatje met hem: wat is er jongen, wat is er loos? Een aai over zijn bol. En hij ging weer als de brandweer. Ah, daar doe ik het ook voor. Hij is 23, maar wat een verantwoordelijkheidsgevoel."

En dat is wat jou drijft. Een man als Bony bereiken. De essentie.
"Ik heb die naam een beetje. Dat ik aardig met moeilijke jongens om kan gaan. De hele wereld raadde mij af met Romano Denneboom te gaan werken bij Twente. Dan denk ik juist: wacht even. Ik vond hem defensief in zijn gedrag. Het is een wat rare vergelijking, maar als een hond gaat grommen heeft hij meestal slaag gehad. Ik heb hem als vriend naar me toe proberen te trekken, ben met hem interviews gaan lezen. ‘Wat zeg je daar nou, jongen.’ Hij las het voor. ‘Oké, maar nu ik!’ Ik legde her en der de klemtoon anders. ‘Ja, maar trainer, zo bedoel ik het helemaal niet.’ Ik: ‘Nee, maar de mensen leggen het wél zo uit.’

Deze processen kosten enorm veel tijd en energie. Maar ik kreeg hem wel naar een hoger niveau. Dan geniet ik. We haalden Theo Janssen destijds ook naar Twente, men zei: niet doen Fred! Nou, dat heeft toch wel wat opgeleverd, dacht ik zo. Maar je moet er niet te veel hebben die grommen, hoor. Op een gegeven moment gaan ze bijten."

Fred Rutten. De naam noemen en een halfjaar geleden ontmoette je medelijden. Ach ja, die man die zo ernstig bekritiseerd werd bij PSV. Mooi voetbal hoor, en zag ze eens groeien onder zijn hoede, die mannetjes als Afellay, Labyad en Pieters, echt een vakman, maar… Fred won nooit een grote prijs. En dus ging het mechanisme in zijn werk. Werd het niet tijd dat Fred wegging? Hij nam het heft zelf in handen, tijdens de winterstop bracht hij naar buiten zijn contract niet te verlengen. Alle troeven nog in handen, kansrijk voor de dubbel, maar Fred wist wat hij wilde.

Een mooi afscheid was je niet gegund. Maandag 12 maart werd je ontslagen. Hoe kijkje daarop terug?
"Dat ik het niet af mocht maken, daar had ik op zich geen moeite mee. Ik sta heel realistisch in het leven; drie keer verliezen in een week bij een topclub, ja, dan is er een kans dat ze zeggen: we stoppen. Maar wat mij heeft teleurgesteld, is de manier waarop het ging. Ze hadden als grote kerels op zondagavond naar Fred Rutten toe moeten komen: Fred, het gaat niet meer. Maar zo ging het niet."

Ze lieten je bungelen? Daar stond je dan, oog in oog met boze supporters…
"Ze smeerden het uit, ze gingen het besluit naar maandag tillen. Alsof je in één dag ineens een compleet andere mening krijgt. Ik kan echt wel incasseren, hoor. Wanneer ik ooit als leidinggevende zo’n besluit moet nemen, doe ik het anders. Dan wil ik een grote kerel zijn. Ik zou zeggen: laten we handen schudden, dit was het. Nu kreeg ik op zondag vanuit de directie slechts vragen als: ‘ach, hoe is het met jou?’ en werd het een circus. Met die bus die aankwam op de Herdgang, die supporters, mooie televisie was dat. Ik ken de mechanismen in het voetbal, loop lang genoeg mee. Mij hoor je niet zeggen dat het erbij hoort, maar die emoties van die mensen, dat zijn ingrediënten in het vak. Alleen, het was niet nodig geweest, dat schimmenspel.

Dat je pas de volgende ochtend, om tien uur zegt watje eigenlijk al een dag eerder wist. Ik heb dit ook met Marcel Brands zo besproken, gezegd dat ik het een kunst- en vliegwerkverhaal vond. Ik heb acht jaar bij die club gewerkt, goede dingen gedaan, het had anders gekund. Maar ik heb het afgesloten. Het leven is mij te lief om in een wolk van frustratie te blijven zitten. Toen ik het Marcel voor de voeten heb geworpen, was ik er klaar mee. Punt."

Vorig jaar december zat ik met acteur Cees Geel ook voor NUsport bij jou en weet je wat ik toen dacht?
"Ja: die Fred gaat een sabbatical nemen. Daar had ik ook echt zin in. Ik wilde mijn sociale leven weer op peil krijgen. Die paar maanden vrij na het ontslag, man, wat was dat heerlijk. Ik ben gaan skiën met de kinderen, ik ging naar verjaardagen waar ik nooit naartoe had gekund en heb weken totaal geen voetbal gekeken. Ik ontwikkelde me als mens. Had daar ernstige behoefte aan."

Maar ja…
"Toen vroeg een amateurclub uit ons dorp: kun je ons niet helpen, Fred? Dat kon ik niet, want ik ben geen vrijwilliger, ik wil het dan meteen helemaal goed doen. Maar doordat die club dat vroeg, ging ik toch kijken en dan pakt het je weer."

Wat is dat dan?
"Je kunt heel lang de dingen doen die je normaal niet doet, dat kan fijn en leuk zijn, maar dat virus komt terug. Terwijl dat leven zonder voetbal me heel erg beviel, ik ben niet zo beperkt van geest dat mijn wereld zonder voetbal in elkaar stort. Mijn sociale omgeving zegt: jij bent een vakidioot. Ik voel dat anders. Wat mij verraste, was dat ik na PSV vrij veel energie had. Na de seizoenen bij Twente, man, dan was ik al in april, mei moe. Tropenjaren. Ging ik op vakantie en had de familie niet veel aan mij. Dan had ik koorts, was ik ziek. Afkicken."

Nu wilde je gewoon weer. De wei in.
"Nou, de eerste maanden zeker niet. Dat idee van een jaar sabbatical was ook echt serieus. Alleen, er bleven maar clubs bellen. Ik ben op uitnodiging naar Qatar geweest. Hartstikke mooi land. Alles is er. Maar voor mij? Nog niet. Vitesse bleef ook bellen: kom toch eens praten, Fred. Ik hield de boot af. Zij gaven niet op. Ik zei tegen mijn eega: weet je wat, ik ga één keer met die mensen praten."

En toen zei zij: ben jij mal!
"Ze zei: ‘Als jij dat zo vindt, moet je dat doen.’ Begonnen ze op me in te werken, hè. Aan het eind van het gesprek: laten we nóg eens praten."

Kun je je voorstellen dat het in mijn hoofd kraakte: de keurige Rutten naar FC Hollywood? Wat dreef je?
"Ik kan het me voorstellen. Ik zit hier nu twee maanden en ik kan je vertellen: ik zit in een totaal andere omgeving dan ik ooit gewend was. Alleen al het feit dat er een eigenaar is en die nog buitenlands is ook. Ik heb voor het eerst ook gezegd: ik wil een eenjarig contract, als het jullie niet bevalt, kunnen jullie zo van mij af."

Maar wat was het dan?
"Ik viel voor het project. Wat mij aansprak was dat ze talenten willen doorontwikkelen, dat ze daarom bij mij uitkwamen. Natuurlijk moetje ook meteen presteren, maar dat verhaal over die talenten staat hoog in het vaandel. Ze willen een topsportklimaat creëren, de voorwaarden daarvoor scheppen, met een geweldig complex en geweldige trainingsvelden op Papendal. Er zit een enorme ambitie achter en ik geloof echt dat ze op termijn het gevecht aankunnen met de gevestigde orde.

Mits de voorzitter voor eeuwig blijft.
Dat is altijd de vraag. Aan de andere kant: dat Merab Jordania al die voorwaarden schept, is wel een teken dat hij het meent, dat hij ook echt die talenten wil laten doorgroeien."

En dat is de essentie van de trainer Fred Rutten: jongens stappen laten maken.
"In combinatie met presteren, ja. Dat geeft heel veel voldoening. Bij PSV gingen we een traject in voor drie jaar en in die tijd hebben we veel aan talentontwikkeling kunnen doen. Heel veel jongens zijn doorgekomen, de Academy is prachtig. Natuurlijk, zeker bij een topclub als PSV: je moet kampioen worden. Dat is één. Maar ik zie het vanuit mijn eigen drive altijd als én-én. Ik ben nu eenmaal het type trainer dat jongens wil helpen verder te komen. Ik weet ook wel dat Afellay het zelf heeft gedaan, maar dat hij in zijn laatste jaar zo geniaal was, zo de Nederlandse competitie ontstegen, ach, met kleine dingetjes heb ik hem wel geholpen.

Alleen al door juist hem aanvoerder te maken. Ik zag hoe hij daardoor een grote meneer werd, dat zijn mooie processen. Als een jongen openstaat, zal ik er alles aan doen het eruit te halen bij hem. Ik vind het iets prachtigs een modus te vinden om ze te beïnvloeden. Mijn generatie zegt: die jonge gasten hebben gedragsproblemen. Zeggen ze: die gasten zitten alleen maar te bellen in de spelersbus. Welnee, jongen. Ze spelen spelletjes met elkaar. Net zoals wij vroeger. Wij kaartten."

Hij grinnikt, zit er ontspannen bij, zelfs als een wesp het cola-light drinkende, ietwat transpirerende zonnemens onvermoeibaar plaagt. "Weetje, de beeldvorming van Vitesse is anders dan de beeldvorming van Rutten. Bij Vitesse gebeurt altijd wat. Ik heb niet de illusie dat ik dat ga veranderen. Maar ze hebben mij waarschijnlijk ook genomen om er wat balans in te brengen."

Dus als de directeur, Erwin Kasakowski, in VI zegt: ja, John van den Brom was heel tevreden met een zevende plaats, wij dachten eerder aan plek vier of vijf, denk jij: laat maar gaan?
"Ik zal je eerlijk zeggen: als je je daar mee bezig moet houden, vergeet je je focus. Dét heb ik geleerd, zeker in Eindhoven. Die spelers daar hebben er nooit wat van gemerkt dat er heel veel druk op zat. Je moet als trainer professioneel zijn. Ik heb geleerd mezelf trouw te zijn. Veel mensen worden depressief en waarom? Ze willen gezien worden op een manier zoals ze niet zijn. Maar je kunt niet altijd de acteur uithangen. Er zit iets in jou en dat is wat de mensen zien. Ik ben mezelf. En gelukkig zoals ik ben. Ja, er is hier een andere cultuur, ja, er is hier één eigenaar en nee, ik heb dat nog nooit meegemaakt. Maar juist daarom is het toch interessant? En ik wist het van tevoren. Bovendien: dan ben ik een keer balorig en schrikt de hele wereld daar weer van."

Je doelt op je interview met Omroep Gelderland waarinjeje afvraagt in welke Hollywood-film je precies zit?
"Ja. Dat ga ik niet vaker doen, hoor, ik probeer wel mezelf te regisseren. Maar dit kwam toevallig zo uit, omdat ik me afvroeg wanneer die versterkingen nou eens kwamen."

Hoe dan ook: je hebt een geweldige start met veel jonge gasten. Is toch mooi?
"Het is leuk werk. We hebben veel spelers van onder de twintig, die komen net kijken in het leven. Die moet ik overtuigen wat ze zijn, het hele bewustwordingsproces komt nu op gang. Dan denk ik altijd aan Orlando Engelaar die geloofde dat hij een tien was, terwijl ik zei: als jij het Nederlands elftal wil halen, moet je elders in het elftal spelen. Anno 2012 is er een nieuwe mens. Hoe kan ik die raken? Soms praat ik daar met mijn dochter over, die is net zo oud als die spelers. Ik ben een man van bijna vijftig, ik wil ook elke dag weer leren, dingen meenemen, hoe zit die nieuwe generatie in elkaar?"

Stel nou dat een Go Ahead jou had benaderd, met al dat talent. Had je dat ook gedaan?
"Als er een ambitieus plan onder ligt? Misschien wel. Mij gaat het altijd om: wat is het plan, welk doel, hoe willen jullie dat halen? Veel clubs drijven op hapsnap en emotie. Hier bij Vitesse vind ik iets. Het project. Zolang de communicatie en organisatie goed zijn, heb ik het naar mijn zin. Ik vind het prettig dat ik een speler niet hoef te gebruiken als hij niet goed is, ook al komt hij van Chelsea. Eén keer in de maand gaat er van ons een rapportage naar de clubs van wie wij spelers huren: hoe gedragen ze zich, hoe spelen ze, willen ze wel of niet mee in het traject? Zolang je dat goed communiceert, zal niemand mij hier kwalijk nemen dat ik bepaalde beslissingen neem."

Wat doe je met al die verhalen over kampioen worden? Waar moet het voor jou naartoe?
"Ik heb het gevoel dat hier heel wat mogelijk is, maar het tempo, ja, daar ben ik juist ongeduldig in. Voor mij zijn sommige dingen, doordat ik al jaren in de top werk, zo normaal geworden dat ik aan mezelf en aan mijn medewerkers hoge eisen stel."

Heb je voldoende overleg met Jordania?
"Merab is veel onderweg, ik zou wel wat frequenter face to face contact met hem willen hebben. Hij heeft mij overigens nooit gezegd dat we dit jaar al kampioen moeten worden. In de toekomst wil hij dat wel. Nu heeft hij gezegd: beter dan vorig seizoen en spelers moeten zich ontwikkelen. Ik zeur niet, ik ben degene die me moet aanpassen. Al spreek ik wel de wens uit meer te spiegelen. Dat voorkomt conflicten; als je veel met elkaar communiceert, kunnen de media er ook moeilijker tussenkomen."

Wanneer zien we jouw handschrift?
"Dat kun je al een klein beetje zien, maar het proces waarin we zitten, dat het positiespel van reageren naar ageren gaat, is nog lang niet klaar. Het team staat, door wat late transfers, nog niet zoals het wordt, we moeten nog veel arbeid leveren. Ik zit nog met een bepaald gevoel op de bank: hebben ze het of hebben ze het niet? Onvoorspelbaar. Maar tegen Feyenoord had ik al wel: verdikkie, we gaan hem niet verliezen."

Waar wil je zelf heen? Uiteindelijk?
"Dat interesseert me geen biet. Ik heb donders veel plezier in mijn werk, maar ik denk echt niet van: over zoveel jaar moet ik bij die en die club zijn. En het leven biedt mij zoveel dat ik ook echt niet nog zo’n twintig jaar in dit vak blijf. Dat hebben die maanden rust mij wel geleerd."

Maar toch zitten wij hier weer…
"Ja, dat is de aard van het beestje. Dat zit er in. En dat laatje nooit los."

NuSport magazine week 37 / Foto´s SV