Merchandise
De Nederlandse supporterskaart
Voor de supporters is de kaart vooral fijn tijdverdrijf. Tot op postcodeniveau is het aantal seizoenkaarthouders na te gaan. Kloppen de vooroordelen of is de situatie toch net even anders?
Voor journalisten is de kaart er ook een om van te smullen. Het is voer voor verhalen. Wie zijn toch die Vitesse-fans in het centrum van Nijmegen? Wat moet één FC Twente-supporter op Terschelling? En wat bezielt die ene kaarthouder uit het Drentse Eexterveen om iedere twee weken af te reizen naar Breda om zijn cluppie NAC te zien spelen?
Voor het samenstellen van de supporterskaart vroeg De Twentsche Courant Tubantia alle betaaldvoetbalorganisaties naar de postcodes van hun kaarthouders in het afgelopen seizoen. Deze mensen betalen om elke thuiswedstrijd van hun club live te aanschouwen. Met hulp van KNVB Expertise, het centrum voor onderzoek en kennismanagement, zijn de gegevens verkregen. Jong PSV, Jong Ajax, Jong Twente en Achilles’29 zijn niet meegenomen in het overzicht, omdat zij middels een pilot deelnemen aan de eerste divisie.
Iedere week bezoeken 116 op de 10.000 Nederlanders een wedstrijd in de eredivisie. In Europa scoort alleen de hoogste klasse in het dunbevolkte Noorwegen hoger.
De supporterskaart bewijst overduidelijk dat Ajax en Feyenoord de grote meneren zijn. Hun fans komen uit alle windstreken. Clubs als PSV, Twente, Heerenveen en Groningen moeten het juist hebben van de sterke band met de regio. Deze clubs zijn in hun eigen gebied zeer geliefd en staan voor de identiteit van een regio. En zo heeft elke club zijn verhaal. Wetenschappers proberen, ieder vanuit een eigen deskundigheid, de kaart te verklaren.
De club is ‘onze trots’ en de voetballers zijn ‘onze jongens’
‘De binding met profclubs is aan de randen van het land blijkbaar veel sterker”, analyseert sociaal geograaf Frank van Dam.
„Als je gedetailleerd naar de online kaart kijkt, zie je in grensstreken dat de dominantie van bepaalde clubs heel groot is. Clubs als Twente en PSV profiteren van de sterke identiteit van de regio waaruit zij komen. Mooi voorbeeld van regionale identiteit vind je in het noorden van het land. De scheidslijn tussen FC Groningen en SC Heerenveen loopt gelijk aan de provinciegrens tussen Groningen en Friesland.”
Voetbalgeograaf Henk van Houtum van de Radboud Universiteit Nijmegen heeft een verklaring. „Men identificeert zich het meest met de eigen, lokale club. Dat gevoel wordt vaak gevoed door lokale media, bedrijven en politiek. Het wordt er doorgaans met de paplepel ingegoten. Een territoriale strijd van ‘wij hier’ tegen ‘zij daar’. Zeker als de buurclub dichtbij is, is de scheiding in affiniteit en identificatie resoluter.”
Volgens Van Houtum zijn supporters de ‘schatbewaarders’ van de regionale identiteit van een club. „De ploeg geldt als ‘onze trots’ en de voetballers zijn ‘onze jongens’, ook al spelen bij de meeste clubs maar weinig lokale spelers.”
Waar de verhoudingen in het oostelijke deel van het land duidelijk gemarkeerd zijn, oogt het westen op de online kaart als een lappendeken. Van Dam: „Van regionale identiteit is hier veel minder sprake. Ajax en Feyenoord hebben grote gedeeltes in handen, maar hun dominantie is minder groot.”
Mogelijk is de opbouw van de bevolking een reden van de verminderde verbondenheid aan regionale clubs in het westen van het land. „Zeker in steden als Den Haag, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam heb je een kosmopolitische bevolking. Er wonen ook relatief gezien meer allochtonen. Ik ben benieuwd of zij vaak in stadions zitten, of dat ze vaker voor de tv duels van bijvoorbeeld het Turkse Galatasaray volgen.”
Van Houtum stelt dat de Nederlandse supporterskaart ook bewijst dat voetbal een echte televisiesport is. „Het percentage seizoenkaarten op het aantal inwoners valt me voor sommige postcodes tegen. Soms heeft maar een paar procent in een gebied zo’n kaart, dat geldt ook voor Amsterdam en Rotterdam. Het bevestigt dat professioneel voetbal meer een tv-kijksport is dan een sport die live in het stadion wordt beleefd. Voetbal is populair om te volgen en te kijken, maar dat leidt dus niet direct tot het kopen van een seizoenkaart.”
Profclubs hebben baat bij meer regionale duels
‘Ik vraag me af of de eerste divisie in de huidige opzet toekomst heeft.” Sporteconoom Ruud Koning, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, zag de afgelopen jaren profclubs als RBC Roosendaal, HFC Haarlem en SC Veendam verdwijnen door faillissementen. Als er niets verandert, vreest Koning dat meer clubs hetzelfde lot beschoren is. Op de overzichtskaart met dominante clubs zijn ploegen als Almere City en FC Eindhoven nauwelijks terug te vinden. „Een succesvolle doorstroming naar de eredivisie is al jaren beperkt.
Clubs houden het een paar seizoenen vol en vallen terug. Het gros van de ploegen komt niet in de buurt van promotie. Voor hen en dus ook potentiële fans is de eerste divisie minder interessant. En dan heb je ook nog ploegen als Jong Ajax, Jong PSV en Jong Twente, die die competitie gebruiken ‘om te trainen’.”
Al met al geen basis voor een competitie waar goed geld in kan worden verdiend, meent Koning. Hij ziet meer in een opsplitsing van de competitie, waarbij meer ruimte is voor regionale derby’s. Een eerste divisie Noord en Zuid, zeg maar. „Er zijn dan meer regionale wedstrijden, die meer zullen leven. Een wedstrijd tussen FC Emmen en WKE (topklasser uit Emmen, red.) zal meer bezoekers opleveren dan FC Emmen-FC Oss.”
De KNVB opteert voor een versterkte promotie-degradatieregeling tussen amateur- en profvoetbal. Mogelijk levert zo’n wijziging al meer broedertwisten op. En dat is goed voor de regionale binding van clubs.
„Je zou moeten onderzoeken wat zo’n wijziging clubs economisch oplevert, al zie je nu al dat sponsors van clubs in grote mate uit de regio komen. Alleen bij Ajax en Feyenoord zie je meer internationale bedrijven. De sponsors van clubs zijn overigens in grote mate niet uit op naamsbekendheid. Vaak is netwerken en klantenbinding de reden.”
Vitesse heeft een regionaal getinte achterban
‘Ergens bij willen horen, is ook laten zien wie je bent”, stelt sportsocioloog David Romijn van het Mulier Instituut. Supporters, zo meent hij, willen onderdeel vormen van een groep. De identiteit van een club speelt daarbij een grote rol.
De fans van Vitesse wonen verspreid door het land. Uit de interactieve kaart blijkt dat in Groningen-stad liefst acht seizoenkaarthouders van Vitesse wonen. De seizoenkaarthouders komen overal vandaan, al heeft Vitesse toch vooral een regionaal getinte achterban. Opvallend veel seizoenkaarthouders van de eredivisionist komen uit Utrecht, Den Bosch en Apeldoorn.
Interessant is de populariteit van Vitesse en NEC in de Betuwe, het gebied tussen Arnhem en Nijmegen. Bemmel, gemeente Lingewaard, is verdeeld in twee kampen: 45,8 procent van de mensen met een seizoenkaart heeft er eentje van NEC, tegen 42,9 procent van Vitesse. In Valburg is het 39,2 NEC, tegen 44,7 Vitesse. In Elst wint Vitesse met afstand, terwijl even verderop Kesteren weer een NEC-bolwerk is (37,5 procent tegen 14,6). NEC blijkt ook even ten zuiden van Nijmegen populair, in de kop van Noord-Limburg en een hoekje van Noord-Brabant. Rond Cuijk, Mill en Nieuw-Bergen wonen veel NEC-fans. Veel meer dan bijvoorbeeld VVV-supporters. Al is PSV in die regio toch met afstand de populairste club.
Op de kaart ontbreken de seizoenkaarthouders uit het grensgebied met Duitsland. Net over de grens bij Nijmegen, regio Kreis Kleve, wonen veel Nederlanders. Het is bekend dat Vitesse een flink aantal ‘Nederduitse’ fans heeft.
