Letsch over 3-5-2: ‘Ik denk dat de systeemwissel bij Oranje zal slagen’

Successen behalen en attractief spelen in een 3-5-2-formatie is mogelijk. Thomas Letsch (52) bewees het met Vitesse. De Duitse coach geeft een tactische uitleg, nu het Nederlands elftal voor deze speelwijze heeft gekozen.

3-5-2 in de eredivisie. Dat was wennen dit seizoen bij Vitesse, want zo vaak spelen clubs in Nederland niet in dit systeem. Vanwaar de keuze voor de 3-5-2?
Letsch: ‘De aanleiding was vrij praktisch. Ongeveer een maand voor de start van het eredivisieseizoen oefenden we tegen PSV. Onder leiding van Roger Schmidt speelt die ploeg nu in een 4-2-2-2-formatie, met twee spitsen dus. Ik wilde zien hoe onze achterhoede het zou doen, als zij met drie centrumverdedigers tegenover twee diepe spitsen zouden spelen.

‘Dat beviel in die oefenwedstrijd meteen zo goed, dat het ons systeem is gebleven gedurende het seizoen. Opmerkelijk, want op papier hadden we maar drie echte centrumverdedigers in de selectie. Dat Riechedly Bazoer (voorheen een middenvelder, red.) zo goed bleek als libero, kwam dan ook handig uit.

‘Hoewel ik in het verleden met andere teams weleens 3-4-3 heb gespeeld – een ander speelsysteem met drie centrale verdedigers – had ik als trainer voor Vitesse geen persoonlijke ervaring met 3-5-2. Wel heb ik in de periodes dat ik zelf geen trainer meer was heel veel nagedacht over verschillende speelsystemen, en welke het beste passen in het moderne voetbal. Maar dat het 3-5-2-systeem zo goed bleek te passen bij mijn selectie, was een aangename verrassing.’

Vitesse switchte gedurende de voorbereiding van speelsysteem onder uw leiding. Oranje probeert dat in ongeveer een week tijd te doen onder bondscoach Frank de Boer. Heeft zo’n verandering van speelformatie niet meer tijd nodig?
‘Op zich niet, nee. Het is vooral belangrijk dat de spelprincipes die je als team wilt hanteren duidelijk zijn. Wat is het plan in balbezit? Hoe vang je de tegenstander op? Als die afspraken duidelijk zijn, is zo’n tactische wissel van systemen overbrugbaar.

‘Bij een nationaal elftal is het afstemmen van de juiste tactiek altijd lastig in het begin. Immers, de spelers zijn bij hun clubs allerlei speelsystemen gewend. Dus dat is altijd wel even zoeken en aanpassen, totdat je de juiste vorm hebt gevonden.

‘De oefenduels van afgelopen week heb ik niet gezien, maar ik hoorde dat Nederland het vooral lastig had in de eerste wedstrijd tegen Schotland. Dat is qua gewenning natuurlijk logisch. Het feit dat het spel in het daaropvolgende oefenduel met Georgië al beter was in het nieuwe speelsysteem, laat zien dat er reden tot optimisme is.

‘Het grote voordeel bij landenteams is dat je beschikt over de beste spelers in de selectie. Al helemaal bij het Nederlands elftal. Gezien de kwaliteiten van de spelers denk ik dat zo’n systeemwissel uiteindelijk zal slagen.’

Wat is het grote tactische voordeel dat een 3-5-2-formatie oplevert?
‘In balbezit: de veldbezetting in de as van het veld. Omdat je alleen de backs de flanken laat bestrijken, heb je meer spelers over in het midden van het veld. Met meer spelers in het midden is het natuurlijk makkelijker om daar voetballend tot oplossingen te komen, wat voorin weer meer scoringskansen op kan leveren.

‘Verdedigend gezien is de extra speler in de laatste linie een wapen. Want je hebt in dit systeem drie centrale verdedigers, in plaats van de gebruikelijke twee.’

En wat is het grootste risico bij dit speelsysteem?
‘De enkele bezetting op de flank. Voor de twee ‘wingbacks’ is dit systeem het pittigst, qua takenpakket. Het zijn de enige vleugelspelers in de 3-5-2, terwijl een formatie als 4-3-3 met de back en buitenspeler twee spelers op de flanken heeft staan. Want wat moet je als enkele vleugelspeler doen tegenover twee flankspelers van de tegenstander? De juiste afstemming met de buitenste centrale verdediger is op zulke momenten cruciaal.

‘Neem onze ploeg, bijvoorbeeld: wanneer rechter wingback Eli Dasa druk wilde zetten op de linksback van de tegenstander, moest Danilho Doekhi (de rechter centrumverdediger bij Vitesse, red.) tijdelijk horizontaal opschuiven, om in de vrijgevallen zone van Dasa tijdelijk als back te spelen. Je hebt het gehele team nodig om te compenseren voor de enkele bezetting met de backs op de flank.

‘Ook in aanvallend opzicht is het wennen voor de backs. Zij moeten in dit systeem in hun eentje de gehele flank bestrijken. Dat vergt een enorm loopvermogen, en eveneens een scherpe afstemming met de ploeggenoten.’

Op het EK zal ongeveer de helft van alle ploegen in speelsystemen met drie centrale verdedigers spelen (3-5-2 of 3-4-3). Waar ligt volgens u de tactische oplossing tegen dit soort systemen? Of, iets botter gesteld: hoe kwam uw 3-5-2 bij Vitesse dit jaar tactisch in de problemen?
‘Dit seizoen hadden we het twee keer echt lastig tegenover een oplossing op onze speelwijze.

‘De eerste keer was in de uitwedstrijd bij Groningen. Daar zorgden zij voor een overtal in het midden van het veld. Dit kregen ze voor elkaar door de back aan één kant aan de binnenkant te laten spelen, en door een van de twee aanvallers uit te laten zakken. Daardoor stonden onze drie middenvelders opeens herhaaldelijk tegenover een overtal aan Groningers, in de as van het veld. En dat terwijl onze drie centrale verdedigers slechts tegenover één spits stonden. Pas toen we een van de twee vrije centrale verdedigers naar het middenveld door lieten schuiven, kregen we weer enige grip op het midden.

‘Een andere methode om het een 3-5-2-formatie lastig te maken, liet Ajax zien in de bekerfinale tegen ons. Erik ten Hag had een slimme truc bedacht om onze enkele flankbezetting in de problemen te brengen. Hij hield zijn linksback Nicolás Tagliafico heel ‘laag’ op het veld, dus in de achterste linie. Hierdoor moest onze rechter vleugelspeler Dasa enorme afstanden afleggen bij het druk-zetten.

‘Dus ofwel het midden volbouwen, ofwel de vleugelspelers uitputten. Dat zijn twee remedies die in onze wedstrijden effectief werkten tegenover de 3-5-2.’