Niemand weet wie redder van Vitesse nu werkelijk is

De Georgische coup in de Gelredome is zorgvuldig voorbereid, zegt de Nederlandse trainer Jan Boskamp, die in 1999 een half jaar in Georgië werkzaam was. ‘Vele mensen gaan hem helpen in Arnhem. Hij heeft een groep investeerders achter zich staan.

‘Merab is rijk, maar miljardair? Dan moet hij de laatste paar jaar wel heel veel hebben verdiend. Zjordania heeft nu eenmaal een groot netwerk. Van Chelsea-eigenaar Abramovitsj tot UEFA-voorzitter Platini; ze behoren allemaal tot zijn vriendenkring. En zakelijk wordt Zjordania gesteund door kapitaalkrachtige mensen uit Georgië en Rusland. Een van hen is eigenaar van een wodka-fabriek.’ Boskamp, lachend: ‘Daar stroomt het geld letterlijk binnen. Die kameraden van Zjordania zijn echt geen sukkelaars.’

In België fungeerde Boskamp als postiljon d’amour van zijn voormalige werkgever. ‘Zjordania wilde eerst Beveren kopen. De voorzitter is uiteindelijk niet ingegaan op de invitatie voor een gesprek en dat was niet zo slim van hem. Merab had eerder interesse in Racing Mechelen, maar ook dat is op niets uitgelopen. AZ was ook een voorname kandidaat. Ze kunnen het in Alkmaar ontkennen, maar Zjordania is serieus met AZ bezig geweest. Het contact werd gelegd door zijn landgenoot Shota Arveladze, toen hij nog assistent-coach was bij AZ. Het zal wel te duur zijn geweest voor Merab, Vitesse was een stuk goedkoper.’

Boskamp zegt Zjordania ‘soms wel twee tot drie keer per week’ te spreken. Hij beleefde een opwindend half jaar als bondscoach van Georgië en trainer van Dinamo Tbilisi. ‘Dinamo en de nationale ploeg waren bijna één, zo ging dat na de val van de Sovjet-Unie in die landen. Ik ken Zjordania als een prima vent met een goed gevoel voor humor. Hij deed alles voor Dinamo Tbilisi en de bond. Tbilisi was de toonaangevende club van het land. Maar we werden uitgeschakeld in de voorronden van de Champions League en de nationale ploeg haalde bij lange na het EK in 2000 niet.’

Geen kwaad woord van Boskamp over zijn Georgische weldoener. Heeft Zjordania een jaar gevangen gezeten vanwege belastingontduiking? ‘Is mij ook overkomen’, zegt hij. ‘Ik heb ook een voorwaardelijke straf lopen in België.’ En dat Zjordania na een conflict over de transfer van een Turkse speler een pistool zou hebben getrokken? Boskamp: ‘Ach, dat doen ze allemaal weleens in Georgië. Bij de meeste restaurants moest je eerst door een metaaldetector. Ik heb een bruiloft meegemaakt in Tbilisi. Schoten enkele gasten met pistolen in de lucht. Ik schrok me te pletter, maar het hoorde bij de cultuur.

‘Ik kreeg altijd op tijd mijn geld, want laten we eerlijk zijn: dat was natuurlijk de reden om naar Georgië te gaan. Een trainer die zegt dat hij voor het voetbal naar Oost-Europa of het Midden-Oosten gaat, liegt natuurlijk. Ik ging ook voor de poen.’ Boskamp, lachend: ‘De dollar stond toen lekker hoog. En die biljetjes lagen keurig uitgeteld voor me klaar. Zjordania regelde alles perfect.’

In Georgië bestaat weinig behoefte om de doopceel van Zjordania toe te lichten. Bij vooraanstaande kranten wordt geen commentaar gegeven, bij zijn voormalige club Dinamo Tbilisi zou niemand meer werken die Zjordania nog heeft gekend. De Georgische voetbalbond is onbereikbaar. Zjordania zweeg bij zijn presentatie over de herkomst van zijn fortuin en zei slechts dat hij zijn geld verdiende met transfers. Advocaten van Vitesse zouden bij een antecedentenonderzoek niets verontrustends zijn tegengekomen, hoewel Zjordania in Georgië twee keer achter de tralies zat.

‘Een politieke kwestie’, zei Zjordania, relativerend. Maar zo gemakkelijk zou Vitesse daar niet mee weg mogen komen, zegt advocaat Pim de Vos. ‘Deze man heeft een jaar gevangen gezeten op verdenking van belastingontduiking en verduistering. Of hij dat nu politiek spel noemt of niet; ik vind het een zwaarwegend argument om een antecedentenonderzoek in te stellen. Voorzitter Schouten had bovendien al gejokt met zijn opmerking dat de KNVB alles had gescreend. Niemand weet toch iets van de achtergrond van Zjordania?’

Integriteit

Volgens de Amsterdamse sportjurist ontbreekt het bij de KNVB aan specifieke regelgeving bij overnames van clubs uit het betaald voetbal. ‘Als de controle op de integriteit van de eigenaar ontbreekt en mogelijke criminele zaken als witwassen niet worden getoetst, is dat een bedenkelijke ontwikkeling. De licentiecommissie zou aanvullende regels moeten opstellen bij grote overnames, zeker door één partij. De KNVB toetst wel de begrotingen van de clubs en geeft punten in mindering als een rekening te laat wordt betaald. Maar of de clubleiding betrouwbaar en integer is, of de club wordt gefinancierd met maffiageld; dat wordt niet onderzocht. Door de twijfels rond Zjordania zou de KNVB extra waakzaam moeten zijn.’

Volgens een woordvoerder kan de KNVB wel degelijk de integriteit toetsen van Merab Zjordania. ‘Al zullen we dat nooit aan de grote klok hangen als we daartoe besluiten.’ De KNVB ontkent ook met klem dat de Georgische machtsgreep in Arnhem al is gefiatteerd. ‘We verwachten volgende week alle stukken van Vitesse binnen te hebben. Er zijn voldoende regels waaraan een overname moet voldoen. Zo mag iemand niet eigenaar zijn van meer clubs. Maar misschien is aanvullend beleid nodig.’

Ondanks het dubieuze verleden van Zjordania is het voor Kamervragen over de overname van Vitesse nog veel te vroeg, zegt CDA-woordvoerder Joop Atsma. ‘Het is een zaak tussen twee private partijen, de KNVB heeft een controlerende functie. Ik zou me wel kunnen voorstellen dat de gemeente Arnhem vragen heeft. Maar misschien is het gemeentebestuur juist wel blij dat het de club enkele jaren geleden heeft gered. Nu breken voor Vitesse juist betere tijden aan.’

ADO Den Haag werd ook eerst gered door de gemeente, alvorens Mark van der Kallen als mecenas opstond. Maar de aandelen van de club zitten in de stichting ontwikkeling stadion, waarvan Van der Kallen bestuurslid is. De gemeente Utrecht behoedde FC Utrecht voor een faillissement, waarna een gefortuneerde zakenman de club voor 16 miljoen euro overnam.

Maar als grootaandeelhouder van FC Utrecht bezit Frans van Seumeren slechts 63 procent van de aandelen. ‘Daar heb ik bewust voor gekozen. Het leverde me een breder draagvlak op in Utrecht. Het past niet zo in onze cultuur om de club aan één persoon op te hangen door hem honderd procent van de aandelen te gunnen.’

Vitesse had echter geen andere keuze, aldus Van Seumeren. ‘Je kon wel aan de reactie van voorzitter Schouten zien dat hij van een zware last is verlost. Zonder de komst van Zjordania waren de overlevingskansen voor Vitesse aanzienlijk geringer geweest.’

Als directeur van het Nederlandse bedrijf dat in 2001 de gezonken Russische onderzeeër Koersk borg, bracht Van Seumeren talrijke bezoeken aan de voormalige Sovjet-Unie. Hij constateerde dat Zjordania bij zijn presentatie in de Gelredome een cultuurschok beleefde. ‘In Georgië is het niet raar dat één man een bedrijf overneemt. En het wordt evenmin vreemd gevonden dat er vermoedelijk een groep investeerders achter Zjordania staat. Hij leek me verrast door alle kritische vragen over zijn achtergrond en de herkomst van zijn vermogen. In Georgië stellen ze geen vragen. Maar in Nederland wordt een onbekende zakenman uit Georgië niet zomaar geaccepteerd.’

Zelfs een bekende zakenman uit De Meern diende zich in Utrecht te verantwoorden voor de renovatie van de club. Oud-trainer Willem van Hanegem sprak geringschattend over ‘die duikboot’. Hoewel Van Seumeren de club een facelift gaf, voelde hij zich soms een crimineel. ‘Zo wordt er in Nederland naar je gekeken als je geld in een voetbalclub stopt’, vertelde hij, in mei aan de Volkskrant.

Laat staan als de club met één handtekening in buitenlandse handen valt, zoals in Arnhem. Van Seumeren: ‘Er was mij alles aan gelegen om de identiteit van de club te waarborgen. Ik ben een jongen uit Utrecht, bijna de gehele staf tot de jeugdafdeling aan toe bestaat uit Utrechters. Dat is toch even anders als een Georgiër die uit het niets in Arnhem verschijnt en plotseling heel veel van Vitesse houdt.’

De verhuizing van de bij Ajax overbodige Aissati naar Vitesse is nagenoeg bezegeld. Maandag presenteert Zjordania zijn volgende aankopen voor Vitesse. Slobodan Rajkovic, voormalig speler van PSV en FC Twente, zou in beeld zijn. Volgens oud-prof Boskamp komen er geen kleine jongens naar de Gelredome. ‘Zjordania zou zelfs met Rivaldo bezig zijn. Als je hoort wat die jongen nu verdient in Oezbekistan? In Nederland wordt er nog lacherig over gedaan. Maar Dinamo Kiev betaalde rustig 30 miljoen voor de Braziliaan Santos. Binnen nu en acht jaar zullen ook Nederlandse spelers blij zijn met een transfer naar een voormalige Sovjet-republiek.’

Neem Zjordania dus vooral serieus, is de boodschap van Boskamp. ‘Als hij een Georgische speler uit de jeugdopleiding van Barcelona naar Vitesse brengt, is dat veelzeggend. Die jongen speelde de jeugdploeg van België in zijn eentje dronken, hij is een groot talent. Financieel zal er wel iets veranderen in Arnhem. Ik denk dat doelman Piet Velthuizen snel een nieuw contract tekent.’

Maar welk gezicht krijgt het team van trainer Theo Bos met de door Zjordania beloofde aankopen uit zijn voornamelijk in Oost-Europa opgebouwde netwerk? ‘Ik vraag me af of de fans van Vitesse zich straks kunnen identificeren met spelers uit Rusland, Kroatië of Servië’, zegt Van Seumeren.

Boskamp: ‘Hij maakt een denkfout. Ik weet uit ervaring dat Zjordania groot belang hecht aan een goede jeugdopleiding. Ik weet nog dat hij zich rot schrok, toen ik twee jochies van 18 opstelde in de nationale ploeg. Ook bij Vitesse zal Zjordania jong talent een kans geven.’

Zolang de transfermarkt pas op 1 september sluit, leiden aankopen na de start van het nieuwe seizoen per definitie tot competitievervalsing, stelt advocaat De Vos. ‘Vitesse zal wellicht overbodige spelers weghalen bij diverse Europese topclubs. Lekker als je over een maand tegen die ploeg moet spelen. Ik betoog al jaren dat het een ziekelijke ontwikkeling is. Zo blokkeer je juist de doorstroming van de eigen jeugd.’

Kampioen

Lichtelijk geamuseerd hoorde Van Seumeren voorzitter Schouten verklaren dat Vitesse over drie jaar landskampioen wordt. Wist Zjordania wel waaraan hij begon? ‘Real Madrid en recentelijk Manchester City hebben 350 miljoen euro geïnvesteerd in de beste spelers ter wereld en werden toch geen kampioen. In Nederland heb je zeker 100 miljoen nodig om voor de titel te spelen en ik denk dat je het zelfs daar niet mee redt.’

Van Seumeren temperde juist de verwachtingen bij zijn komst in 2008. ‘De ambitie van FC Utrecht is om tussen de derde en achtste plaats te eindigen, daar wordt het budget op aangepast. In Nederland word je uitgelachen wanneer je als kleine club hardop roept dat je voor de landstitel gaat. In Georgië zou niemand met zijn ogen knipperen, maar in Nederland had Zjordania beter voor de weg van de geleidelijkheid kunnen kiezen.’

Ze hadden bij Vitesse beter moeten weten, zegt jurist De Vos. ‘Vitesse weet toch uit ervaring hoe groot het gevaar is als de club door één man wordt geleid? De controle op voorzitter Karel Aalbers heeft stelselmatig ontbroken. Je hebt in zo’n geval een sterke raad van commissarissen nodig. Maar bij AZ liet voorzitter Dirk Scheringa zich omringen door ja-knikkers, het was gedoemd om fout te gaan. Stel je voor dat Zjordania zich terugtrekt of hij wordt gearresteerd? Dan wordt de competitie verstoord en mag de gemeente Arnhem weer bijstorten om Vitesse te redden. Die club is al zo gematst!’

Van Seumeren: ‘Het verschil met AZ is dat ik met mijn eigen geld in Utrecht zit. Ik heb beloofd tien jaar te blijven en daar houd ik me na tweeënhalf tropenjaar aan. En stel dat ik mijn aandelen toch zou verkopen, dan zorg ik ervoor dat de continuïteit van de club gewaarborgd blijft.’

Volgens Van Seumeren is met de buitenlandse overname van Vitesse geen trend gezet. ‘Dit is een lucky shot voor Vitesse. Het Nederlandse betaald voetbal wordt nu heus niet overspoeld door investeerders uit het voormalige Oostblok, al zouden vele clubs ervan dromen.’

Volkskrant