Raak geschoten?

In de afgelopen jaren is er een palet aan maatregelen getroffen om door supporters veroorzaakt geweld en overlast ( ‘voetbalmaatregelen’) te verminderen en bestrijden.

In opdracht van het WODC doet Bureau Beke onderzoek naar de werkzaamheid van deze voetbalmaatregelen. Supportersgeweld en -overlast is daarbij gedefinieerd als geweld en overlast dat rond of tijdens de wedstrijden in het betaalde voetbal plaatsvindt, inclusief de reis van en naar het stadion.

De centrale vraagstelling van het onderzoek luidt als volgt:

‘Wat is de werkzaamheid van maatregelen tegen voetbalgeweld en -overlast, welke neveneffecten hebben deze maatregelen en bestaan er mogelijkheden voor een verbeterde wedstrijdbeleving van voetbalsupporters zonder dat de veiligheid in het geding komt en zo ja, welke?’

Het onderzoek bestaat uit een voorfase waarin de doelen van maatregelen in beeld worden gebracht en drie deelonderzoeken met elk hun eigen deelvragen. Dataonderdeel 1 heeft betrekking op de doelen, werkzaamheid en neveneffecten van maatregelen volgens experts en betrokken partijen. Dataonderdeel 2 betreft analyses van cijfermatige data en dataonderdeel 3 gaat in op de uitwerking van de maatregelen op supporters en de kansen voor de toekomst. In figuur 1 staat de opzet van het onderzoek in onderdelen visueel weergegeven.

Rapportage

Voorfase – Vaststellen matrix voetbalmaatregelen
Om in het onderzoek de werkzaamheid van gevoerd beleid te kunnen bepalen, is het van belang een compleet beeld te hebben van reeds getroffen voetbalmaatregelen. Via deskresearch en interviews met stakeholders binnen het voetbal en/of openbare ordehandhaving worden maatregelen in beeld gebracht en in clusters (bv. vervoer, kaartverkoop, sancties) ingedeeld. Dit overzicht leggen we voor aan de expertgroep en/of regiegroep Voetbal en Veiligheid. Op basis van de feedback, wordt een definitieve lijst met maatregelen en de indeling daarvan vastgesteld (matrix voetbalmaatregelen).

Dataonderdeel 1 – Doelen en werkzaamheid maatregelen
In deze onderzoeksfase willen we in beeld brengen wat de doelstellingen van de genomen maatregelen zijn. Ook moet deze onderzoeksfase meer zicht geven op de werkzaamheid van deze maatregelen c.q. de werkzame mechanismen en in welke mate sprake is van neveneffecten. Binnen dit onderdeel worden diverse onderzoeksactiviteiten uitgevoerd.

Deskresearch (beleidsnota’s, nulmetingen van het Auditteam Voetbal & Veiligheid, onderzoek) is een eerste informatiebron. Aanvullend worden interviews gehouden met vertegenwoordigers van gemeenten, KNVB, Openbaar Ministerie, politie, betaald voetbalclubs, supporters- en belangenverenigingen en onderzoekers.

In totaal worden tien individuele interviews en vier groepsinterviews met voetbalvierhoeken en supportersverenigingen georganiseerd. Tot slot voeren we een analyse uit op een bestaand databestand met daarin de antwoorden van 2.892 supporters op vragen over voetbalmaat-regelen. Op basis van de geraadpleegde bronnen wordt een matrix opgesteld waarin doel van het cluster van maatregelen, werkzaamheid en eventuele neveneffecten per ondervraagde respondentgroep vermeld worden. Op deze wijze kunnen overeenkomsten, maar ook verschillen per cluster van maatregelen en per respondentgroep worden geanalyseerd en beschreven.

Dataonderdeel 2 – Analyses data supportersgeweld en -overlast
We bekijken in welke mate systeeminformatie bruikbaar is voor het doen van uitspraken over de werkzaamheid van voetbalmaatregelen. Daartoe voeren we in het Voetbalvolgsysteem (VVS) een subjectanalyse en een incidentanalyse uit over een periode van de afgelopen tien jaar. We bekijken onder andere het aantal overtreders en incidenten op jaarbasis per BVO, het aantal eenmalig geregistreerde overtreders en het aantal recidivisten c.q. hooligans. Verder worden aard en aantal door de aanklager van de KNVB gestarte vooronderzoeken over de afgelopen vijf jaar in beeld gebracht en geanalyseerd.

Dataonderdeel 3a – Uitwerking maatregelen
In dit dataonderdeel ligt de nadruk op de uitwerking van maatregelen op supporters. We maken een onderscheid tussen supporters, gelegenheidsordeverstoorders en notoire ordeverstoorders c.q. hooligans. Per groep zullen we twintig personen interviewen. Deze zullen worden geworven via tien BVO’s (vijf Eredivisieclubs en vijf clubs die actief zijn in de Jupiler League). De interviews richten zich op maatregelen waar supporters in de praktijk echt iets van merken, zoals bijvoorbeeld vervoer, kaartverkoop en stadionverboden. Verder maken we gebruik van de kennis over de uitwerking van maatregelen uit het eerder genoemde onderzoek onder bijna 2.900 supporters.

Dataonderdeel 3b – Good practices
In dit dataonderdeel besteden we aandacht aan eventuele good practices uit het buitenland, die ook in de Nederlandse context bruikbaar zouden kunnen zijn. Deskresearch, ervaringen tijdens een congres van supporters uit 39 landen en opbrengsten van een uitwisseling tussen Nederlandse en Engelse beleidsmakers zijn belangrijke informatiebronnen. Aanvullend zal het CIV en de KNVB gevraagd worden om een e-mail in hun internationale netwerk uit te zetten met de vraag voetbalmaatregelen te benoemen die volgens de ontvanger van de e-mail te zien zijn als good practices in zijn of haar land. Reacties worden door de onderzoekers verzameld en – indien noodzakelijk voor het verkrijgen van aanvullende informatie – wordt contact opgenomen met personen die mogelijk bruikbare maatregelen hebben aangedragen. Het overzicht van gevonden maatregelen wordt voorgelegd aan de leden van de expertgroep Voetbal en veiligheid met het verzoek de haalbaarheid van maatregelen te bekijken.

Afronding
De bevindingen ten aanzien van werkzaamheid, effecten en neveneffecten van voetbalmaatregelen zullen tijdens een expertmeeting met deskundigen worden gepresenteerd. Tijdens deze expertmeeting is tevens ruimte voor discussie en aanvulling. We sluiten het onderzoek af met een rapportage waarin, naast de verantwoording voor het onderzoek, de probleemstelling en de verschillende deelvragen worden beantwoord.

Beke