Theo Bos: ‘Hoezo, eerlijke kans? Ik was kansloos’

Opeens was zijn eretitel Mister Vitesse weinig meer waard. Sinds Merab Jordania naar Arnhem kwam, wachtte trainer Theo Bos (45) op zijn onvermijdelijke ontslag. Een nuchtere terugblik op twee tropenmaanden van een weinig rancuneus, maar teleurgesteld coach. ‘Mijn clubliefde pakken ze me niet af.’

Eén voordeel van uw ontslag: uw tuin is nu winterklaar.
'Ja, die is winterklaar. Al ging dat vrij snel, hoor. Ik heb de katalpa, de dakplantaan en coniferen gesnoeid, de haag onderhouden en het gras nog een laatste keer gemaaid. In twee dagen was ik al klaar. Zó groot is onze tuin nu ook weer niet.'

Uw gezin plukt de vruchten van uw extra vrije tijd?
'Ineens ben ik extreem veel beschikbaar. Ik heb me 28 jaar lang volledig laten leven door de voet-ballerij. Dan is het hartstikke wennen 's ochtends wakker te worden en die dag een vrij blanco agenda te hebben. Ik breng mijn dochter naar school en ga daarna zelf twee uur de sportschool in. Lekker topfit worden, mijn hoofd helemaal vrij maken, 's Middags heb ik tijd om in en rond het huis het nodige te doen. Aan de andere kant, mijn vrouw en kinderen weten ook dat ik graag aan het werk ben. Dit is lekker voor even, maar het liefst had ik gewoon nog vol enthousiasme voor die groep gestaan.'

Wanneer kreeg u het gevoel dat de situatie onomkeerbaar was?
'Na de thuiswedstrijd tegen Willem II (0-0, red.) wist ik het zeker. Toen kreeg ik signalen van mensen, die het konden weten, dat de clubleiding al bezig was met een andere trainer. Ach, ik heb het nooit zo uitgesproken, maar de hele manier van werken sinds Merab Jordania kwam was veelzeggend. Op maandag werd de overname wereldkundig gemaakt en in die week heb ik drie keer een gesprek met hem gehad. Altijd met Ted van Leeuwen (technisch directeur, red.) erbij. We praatten over spelers, van wie Slobodan Rajkovic en Nemanja Matic al op ons lijstje stonden en Ismaïl Aissati op voorspraak van Jordania werd gehaald. En vanaf het laatste gesprek die week, op vrijdag 20 augustus, heb ik geen contact meer met hem gehad. Ja, nog één keer. Tijdens een sponsoravond na Heerenveen-uit, waar we lullig in de slotminuten verloren. Ik wilde nog over de wedstrijd beginnen, maar hij wuifde het weg. "lt takes time, Theo, take it easy", was het enige dat hij zei. Toen kreeg ik al het gevoel dat hij mij niet interessant vond. Er hoefde maar dit mis te gaan (knipt met zijn vingers, red.) of het was gebeurd.'

Heeft u nooit overwogen zelf contact met Merab Jordania op te nemen?
'Jawel. Wel overwogen. Maar na die laatste ontmoeting had ik totaal niet het gevoel dat het nog zin zou hebben. Jordania wilde niet met mij over voetbal praten, dat was kraakhelder. Een groter contrast met die eerste week kon er eigenlijk niet zijn. Toen had ik het gevoel serieus te worden genomen, er werd werk gemaakt van de spelers die Ted en ik noemden. Bovendien, en dat sprak me aan, wist Jordania veel over de ploeg. Hij kon rugnummers van voetballers koppelen aan de kwaliteiten die ze hebben. Dat was al veel beter dan ik gewend was.'

De vorige baas, Maasbert Schouten, had minder verstand van voetbal.
'Daar kunnen we heel eerlijk over zijn. Hij riep af en toe iets wat hij ergens had gehoord of gelezen, en daar kon je het als trainer dan mee doen.'

Heeft u onder hem nooit ter discussie gestaan?
'Jawel, hoor. Vorig seizoen hebben we na de thuiswedstrijd tegen AZ, die we met 3-0 verloren, nog een crisisgesprek gehad. Toen waren ze ook in paniek. Het had me niets verbaasd als hij me had ontslagen, als ze het geld in huis hadden gehad. Feit is dat Schouten eerst hoofdsponsor was en daarna de voorzitter van de raad van commissarissen, kortom, de baas is geworden. De club heeft zeker het een en ander aan hem te danken, maar op het laatst was hij maar met één ding bezig: zijn aandelen verkopen, het liefst met winst. Dat had heel weinig met die zogenaamde clubliefde voor Vitesse te maken.'

Toen Jordania de aandelen kocht, werd direct gespeculeerd over uw positie.
'Jullie stelden mij die vragen niet voor niets. Als je alle overnames uit de geschiedenis van het voetbal bekijkt, zeker ook in Engeland, zie je een patroon. Dat wist ik zelf ook. Ik kon alleen maar hopen dat het nu anders zou lopen, maar uiteindelijk is die hoop geen waarheid gebleken. Het is simpel: als er niet heel snel goede resultaten worden geboekt, vliegt de trainer eruit.'

Vond u uw ontslag een oneerlijke beslissing?
'Ja, ik heb er geen goed gevoel bij, dat lijkt me duidelijk. Ik ben ontzettend teleurgesteld in de manier waarop het is gegaan. Ook in bepaalde mensen, maar dat is logisch als je op deze wijze aan de kant wordt geschoven. Met Jordania heb ik nooit een band gehad. Vanaf dag één was duidelijk dat er iemand moest komen die volgens zijn visie handelt. Daar ging het om. Het was een ongelijke strijd. Ted was mijn contactpersoon. Na Excelsior-uit, waar we met 2-0 wonnen, was hij heel positief. Hij had het over "de steeds beter wordende chemie in het team" niets dan lof. Daarna kregen we thuis Willem II, dat was teleurstellend, en vervolgens was al beslist dat ik eruit zou gaan. Vier competitieduels, vijf punten. Met tussendoor nog een 6-0 bekeroverwinning bij Flevo Boys. Hoezo heb ik dan een eerlijke kans gehad? Ik was kansloos.'

Wat verwijt u Ted van Leeuwen?
'Ik had vertrouwen in hem en sprak hem vrijwel dagelijks. Maar hij heeft mij nooit een signaal gegeven. Nooit ook maar één signaal. Niet dat spelers ontevreden over me waren of dat Jordania het een kritieke situatie vond. Als dat zo was geweest, dan had Ted het me toch moeten zeggen? Luister, Theo, ik hoor dit en dat. Doe er wat mee. Of: Kijk uit. Zoiets... Maar nooit. Nooit! Dat vind ik heel slecht.'

Vervolgens hoorde u in de wandelgangen dat het contact met Albert Ferrer al was gelegd. Kon u zich dan nog wel opladen richting de uitwedstrijd tegen Roda JC, die Vitesse met 4-1 verloor?
'Dat was ontzettend lastig. Mensen verweten me na afloop dat ik na dat duel op tv de handdoek al had gegooid. Nee, dat had ik niet gedaan, maar ik wist dat die handdoek al voor me was gegooid! Dan is je uitstraling toch automatisch anders? Toen we naar Kerkrade reden, wist ik dat het mijn laatste wedstrijd zou zijn. Ongeacht het resultaat. Dat hebben ze later ook gezegd. Ook als we met 4-1 hadden gewonnen bij Roda IC, hadden ze me ontslagen.'

Vond u het niet nodig uw vermoedens bij Van Leeuwen neer te leggen?
'Ik heb hem niet meer gezien. Hij was weg... Natuurlijk had ik hem kunnen bellen, maar daar had ik ook weinig behoefte aan. Na die nederlaag in Kerkrade is hij niet meer bij de kleedkamer geweest. En daarna zat hij in het buitenland.'

Wellicht op bezoek bij Ferrer.
'Misschien. Alleen op de dinsdag voor mijn ontslag heb ik Ted nog gezien. In het voorbijgaan. Hij vroeg hoe het met mijn geopereerde knie ging, niets over de wedstrijd. Toen dacht ik wel: Het is al klaar. Als een technisch directeur op die manier met de trainer communiceert, zegt dat voldoende. Op woensdagavond kreeg ik een telefoontje van Paul van der Kraan (algemeen directeur, red.). Hij vroeg of ik donderdagochtend naar het stadion wilde komen. En ik zeg eerlijk, ik vond het nóg lang duren. Tijdens dat gesprek zeiden ze nog dat ik de periode ervoor al de indruk had gegeven wel te weten hoe het kan lopen in de voetballerij. Tja, hoe zou dat nou komen? Vervolgens heb je het maar te accepteren. Met tegenzin, maar het heeft voor mij geen nut Vitesse te beschadigen. Alles wat ik ben, heb ik aan deze club te danken. Gelukkig kan ik dat wel los zien van de mensen die er nu zitten.'

Van Leeuwen zei het besluit met pijn in zijn hart te moeten nemen.
'Zou hij het menen? Ik hoop het. Hij is misschien ook wel in die situatie gekomen door de omstan-digheden. "Theo is het slachtoffer geworden van de dingen der tijd" zei hij. Het zijn niet de resultaten geweest, laat dat duidelijk zijn. Als ze willen overschakelen op een andere filosofie en dat niet met mij denken te bereiken, prima. Geen probleem. Maar zeg dat dan gewoon eerlijk.'

Een jaar geleden was u nog de meest geschikte man voor Vitesse en heeft de clubleiding u uw contract laten verlengen tot de zomer van 2012.
'Mijn eerste half jaar was gewoon heel goed. Als we de laatste wedstrijd hadden gewonnen, waren we zevende geworden, terwijl het team bij mijn aantreden tegen degradatie vocht. Vorig seizoen hebben we gekwakkeld. Maar Sébastien Sansoni, Nicky Kuiper en Ricky van Wolfswinkel waren vertrokken, terwijl er geen echte aanwinsten bij kwamen. Met een minder elftal presteer je ook minder. Dat we in de middenmoot eindigden, vond ik niet zo'n schande.'

Er waren onderling ook veel irritaties. De sfeer was niet goed.
'Klopt. We hebben afgelopen zomer niet voor niets flink doorgeselecteerd.'

Dit seizoen zijn de prestaties ondermaats.
'Het was niet goed. Maar ik vind dat logisch. In de voorbereiding was het echt behelpen. We hadden een nieuw elftal, bijna alle ervaren spelers waren vertrokken. We wonnen thuis van ADO Den Haag, deden het heel behoorlijk in De Arena, zijn weggespeeld door FC Twente en voetbalden matig bij Feyenoord. Dat is toch niet zo gek? Vervolgens begon het seizoen, en eigenlijk de voorbereiding, helemaal opnieuw. Eigenlijk mag je dat niet van een trainer vragen. Neem nou Jeroen Drost en Frank van der Struijk. Acht weken lang heb ik hen het volste vertrouwen gegeven, zij moesten het gaan doen. Maar opeens komt er een man uit Georgië en zijn ze tot de bank veroordeeld. Ik snap best dat zulke jongens dan op een andere manier naar mij gaan kijken, maar je houdt Matic en Rajkovic ook niet aan de kant. Als een team op deze manier gestalte krijgt, is het heel lastig daar een eenheid van te smeden, Je hebt twee kampen, de problemen van nu verbazen mij dan ook niet. Midden in het seizoen verandert de hiërarchie, puur groepstechnisch is dat voor een coach een ramp.'

Sinds vorig seizoen heeft u gehamerd op de noodzaak van ervaring. Maar er is afgelopen zomer veel vertrokken en amper iets bij gekomen. Hoe kan dat?
'Daarin zie je het falen in het technisch beleid. Alleen maar talenten vormen geen topteam. Dat blijkt nu. Kijk ook naar de nummer 6- positie. Dat was een speerpunt, Ted noemt zo'n speler zelfs "de as van het elftal, een jongen om wie alles draait'! Hij is er nog steeds niet... Die zullen ze vast gaan halen in de winterstop. Maar in plaats van één of twee spelers die we echt nodig hadden, kreeg ik op 31 augustus een telefoontje. "Hier, heb je er nog vijf" Laryea Kingston, Matej Delac, Marcus Pedersen, Guram Kashia - een fantastische gozer - en Nacer Barazite. Spelers in wie ik nóóit ben gekend.'

Onder hen geen scorende spits. Terwijl Vitesse maar geen doelpunten maakte.
'Dat is niet echt handig geweest, hè. Pedersen moest het gaan doen, maar hij is in mijn periode nooit fit geweest. Hij kwam over met een vrij ernstige liesblessure, wilde heel graag, maar was fysiek en lichamelijk nog niet in staat er ook echt te staan. Ie hoeft geen expert te zijn om de tekortkomingen van deze ploeg te zien, naast het feit dat het even duurt voordat het echt een team is. Hiermee word je in nog geen honderd jaar kampioen. Op den duur moet deze ploeg boven in het rechterrijtje kunnen spelen. Maar om de aansluiting naar plaats zes en zeven te kunnen maken, heb je meer kwaliteit nodig. Betere spelers én ervaring. Die uitspraken over een kampioenschap binnen drie jaar achtervolgen iedereen. Straks ook Ferrer. Ook al staat hij vijfde, hij moet op den duur kampioen worden. Echt ongelooflijk dat ze dat toen hebben gezegd.'

Achteraf gezien was er voor uzelf meer eer te behalen met de jonge groep.
'Ja, maar mét versterkingen. Niet om me in te dekken, maar met dat jonge team als vijftiende eindigen was bijna onmogelijk. We hadden twaalf, dertien volwaardige spelers in de selectie. Een paar aanwinsten - natuurlijk kleinere namen dan nu - was voldoende. En voor mijn positie uiteraard beter. Maar dit is wellicht beter voor Vitesse. En niemand is groter dan de club. Nee, ook Theo Bos niet.'

U zegt 'wellicht'. Zet u er vraagtekens bij?
'Net zoveel vraagtekens als jij. We moeten het allemaal nog maar zien. Het enige dat je met zekerheid kunt zeggen, is dat deze overname Vitesse van de financiële verdrinkingsdood heeft gered. Het stond er heel slecht voor. Maar met alles wat er nu gebeurt, is Vitesse Vitesse niet meer. Jordania heeft mij nooit onvoorwaardelijke steun gegeven. Dat is toch tekenend? Het is heel zonde dat dit moet gebeuren bij een club waar ik 28 jaar heb rondgelopen. Toen ik eind 2008 werd gevraagd te tekenen, was ik blij. Ik ben trainer, Vitesse is mijn club. Maar na het eerste half jaar zijn we er alleen maar minder op geworden. Sportief én financieel. Eigenlijk was het altijd wachten op zo'n machtsgreep.'

Twee jaar geleden werd er geïnvesteerd in de clubcultuur. Inmiddels zijn Marc van Hintum, Edward Sturing en ook u alweer vertrokken.
'Buitenlandse mensen nemen het roer over. Of dat goed is voor de identiteit van de club, daar zet ik mijn vraagtekens bij. Maar als dit elftal straks méér wedstrijden gaat winnen, dan lopen de supporters er toch wel weer achteraan.'

En als het elftal niét meer wedstrijden gaat winnen?
'Ze gaan absoluut méér winnen, daar ben ik van overtuigd. Maar dat zou onder mij zeker óók zijn gebeurd. Nogmaals, het ligt niet aan de trainer, het heeft altijd ontbroken aan technische faciliteiten. We werkten pas kort met een analysesysteem en eindelijk gaan ze nu het trainingscentrum aanpakken. Alleen zó kun je groeien als club. Met alle respect, maar De Slenk (het huidige trainingscomplex van Vitesse op Papendal, red.) nodigt niet uit. Als je daar als nieuwe speler komt, ga je het liefst zo snel mogelijk weer naar huis.'

'Ik word heel graag de Foppe de Haan van Vitesse', zei u ruim een jaar geleden in VI. Die mooie droom eindigt dus op een wrange manier.
'Ja, het doet pijn, want in deze constructie keer ik zeker niet terug. Maar Vitesse bestaat al meer dan honderd jaar, en mensen komen en gaan. Dus wie weet wat er in de toekomst nog mogelijk is? Vitesse is en blijft mijn club. Ze kunnen me mijn baan afnemen, maar mijn clubliefde pakken ze me niet af.'

In hoeverre bent u emotioneel geweest onder het ontslag?
'Het was vooral een teleurstelling. Maar als je het ziet aankomen, en dat zag ik, dan doet de klap minder pijn. Ik had tijd om 'm op te vangen, zoals ze in bokskringen zullen zeggen. Het meest confronterende was vermoedelijk nog toen ik een dag later afscheid van de spelers ben gaan nemen. Ik heb prima met die jongens gewerkt. Van zeker tachtig procent van hen heb ik op die donderdag ook nog wat gehoord, onder wie veel wisselspelers. Dat deed me goed.'

Toch wordt gesuggereerd dat een aantal voetballers ontevreden over u was.
'Ik heb dat nooit gemerkt. Aan wie zou jij dan het eerst denken?'

Dalibor Stevanovic misschien. Met hem lag u nog wel eens in de clinch.
'Ja, volgens mij denken de meeste mensen het eerst aan hem. Maar als ik dan een heel lange sms van hem krijg, waarin hij zegt dat hij het ontslag onbeschrijfelijk vindt, hij trots is onder mij te hebben mogen werken en ik altijd een beroep op hem kan doen, lijkt me dat toch niet. Net als Ismaïl Aissati. Na Roda JC zei ik hem dat het toch tijd wordt eens te gaan winnen, omdat hij anders misschien een nieuwe trainer zou krijgen. "Als dat gebeurt, ga ik óók weg" zei hij. Ach, er zal vast eens iemand ontevreden over me zijn geweest. Jongens die niet speelden, of die baalden van een bepaald besluit. Het zij zo.'

Misschien zagen ze u niet als de coach om kampioen mee te worden.
'Tja, ik ben ooit gehaald als trainer voor Vitesse dat toen onderin speelde. En ik kan heel kort zijn: ik bied geen garanties dat je met mij kampioen kunt worden. Maar doen anderen dat wél?'

U verkondigde wel heel snel dat Jordania de opstelling niet zou bepalen.
'Misschien is dat niet handig geweest. Nü vraag ik me af: Waarom moest je dat doen? Maar het werd door de buitenwereld gesuggereerd en dan is het maar het beste duidelijkheid te geven. Al was het voor mijn positie niet bevorderlijk.'

Opeens stond u tussen allemaal buitenlanders en werd de voertaal Engels.
'Dat vond ik best lastig. Ten eerste, en daarin stuit je weer op de kloof tussen de ene en de andere groep, is het gek zomaar op een andere taal over te schakelen. Er zijn genoeg spelers die namelijk niet goed Engels spreken. Ook mijn Engels is niet top. Ik kan me in die taal goed verstaanbaar maken, maar het is lastiger de essentie goed over te brengen. In mijn trainingen probeer ik veel met spelers te praten. Dan is het niet ideaal naar woorden te moeten zoeken. Daarom ga ik nu ook een cursus Engels volgen, ik vind dat het tekortschiet.'

Is het moeilijkste nu niet dat u nu al weken niet in Gelredome bent geweest?
'Ja, maar dat gaan we wel weer doen. Ik heb vrienden genoeg bij wie ik het gezellig vind een wedstrijd te gaan kijken. Mijn vrouw heeft er nog de meeste moeite mee. Zij wilde het liefst de eerste speeldag weer gaan, maar dat leek me niet zo'n goed idee. Ach, ik kan iedereen recht in de ogen kijken. En ik hoop echt dat het uiteindelijk goed gaat komen met de club. En er zijn ook geen hard feelings richting Ferrer of Stanley Menzo, want wat kunnen zij er nou aan doen? Als ik straks weer ergens mijn eigen ding kan gaan doen, zal ik weer van Vitesse kunnen genieten. Nu is dat nog niét zo. Tot nu toe heb ik elke wedstrijd op televisie gezien, maar ik schrik ervan dat het me weinig doet als ze verliezen. Voor het eerst in mijn leven doen de prestaties van Vitesse me niets. Ik hoop dat dat snel verandert. Dat ik straks gewoon weer lekker voor Vitesse ben.'

Is het al tijd voor een nieuwe club?
'Nee, voorlopig wacht ik even. Nu heb ik tijd voor andere dingen, en daarin wil ik mezelf verder ontwikkelen. Ik heb een afspraak met Zeljko Petrovic en Alfred Schreuder eens bij West Ham United en FC Twente mee te kijken, en hoop ook een keer bij Steve McClaren in Wolfsburg langs te gaan. Al met al sta ik er veel beter op als trainer dan toen ik twee jaar geleden bij Vitesse begon. Ik heb laten zien best iets in mijn mars te hebben, en ook van de ervaring van de laatste maanden leer je enorm veel. Nu geldt: uithuilen en opnieuw beginnen.'

Dit ontslag heeft uw naam vermoedelijk niet beschadigd.
'Dat denk ik ook niet. Sommige trainers komen er slechter uit, maar gezien alle reacties denk ik dat dit mijn imago niet heeft geschaad. Ruim achthonderd opbeurende sms'jes heb ik gekregen, waaronder ook veel van collega's. Vorige week was Louis van Gaal op televisie. Hij zei iets heel belangrijks. "Blijf te allen tijde jezelf." Dat is exact wat ik heb gedaan. Ik moet er niet aan denken verplicht spelers op te stellen om te overleven. Dan liever sneuvelen op déze manier.'

VI magazine nr.46