18 oktober 2019 In de media

Wurgcontract Gelredome heeft verstikkende uitwerking op Vitesse

Feyenoord City is bepaald niet het enige hoofdpijndossier in stadionland. Met name Vitesse is zóveel geld kwijt aan stenen dat ze moeten inleveren op de benen.
Het Dromen zijn bedrog waarmee Marco Borsato op 25 maart 1998 uitpakte tijdens de opening van Gelredome, had niet treffender gekozen kunnen worden. Het stadion dat de iconische voorzitter Karel Aalbers realiseert is inderdaad te mooi om waar te zijn. Een uitrijdbare mat in een betonnen bak even zwaar als 37 jumbo-jets is het pronkstuk. Het idee voor deze primeur is ontstaan als juwelier Aalbers en de bouwondernemer hun sigaren in de brand proberen te krijgen en een luciferdoosje halfgeopend op de grond valt. Met De Arena is Gelredome bovendien het enige stadion in de Benelux met een dak dat dicht kan. Inspiratie is opgedaan in Amerika bij een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in de exploitatie van stadions. Door stadions in verschillende steden aan elkaar te koppelen worden tournees van popsterren in een vloek en een zucht geregeld. Arnhem moet de poort naar Europa worden en wordt in een adem genoemd met Madrid en Nice.

Het optimisme kent geen grenzen. De opening van Gelredome is het begin van de reis die moet gaan eindigen bij de vijftig beste ploegen van Europa. Vitesse-televisie, een Vitesse-hotel en een Vitesse-reisbureau gaan allemaal onderdeel worden van het concept Vitesseworld. Een scala aan activiteiten met de voetbalclub als vliegwiel. De afloop is bekend. Aalbers sneuvelt als voorzitter en al vijf jaar na de opening moet er een noodscenario op tafel komen, omdat zowel Gelredome als Vitesse met de rug tegen de muur staat. Het reddingsplan waarmee de voetbalclub dan akkoord gaat, zal een enorme hypotheek leggen op de toekomst van Vitesse.

WURGCONTRACT

De gemeente wordt de eigenaar van Gelredome en de club krijgt min of meer een verbod om het ooit nog te kopen. De provincie Gelderland, die heeft meebetaald aan de bouw, bepaalt dat het stadion nooit in handen van Vitesse mag komen, op straffe van een boete van ruim elf miljoen euro. Zo wil de overheid elke discussie over staatssteun en associatie met betaald voetbal in de kiem smoren. Gelredome moet bovendien het grootste theater van Nederland blijven en de hoofdhuurder die het stadion gaat runnen wordt dan ook niet Vitesse, maar een exploitatiemaatschappij die de multifunctionele doelstelling kan waarmaken. Entertainmentreuzen als Live Nation en Black Box hebben in de loop der jaren de zeggenschap over deze exploitatie-maatschappij in de verwachting dat zij voor een stroom van artiesten gaan zorgen. Vitesse is slechts de onderhuurder. In ruil voor anderhalf miljoen euro per jaar mag Vitesse Gelredome gebruiken rond wedstrijden, wat neerkomt op een dag of twintig per jaar. De andere 345 dagen heeft de exploitatiemaatschappij de rechten het stadion te vermarkten. En dat niet alleen: de exploitant strijkt tevens grotendeels het geld op dat Vitesse-fans uitgeven rond wedstrijden. Van de horecaopbrengsten gaat maar 7,5 procent naar de clubkas. Op het moment van tekenen is Vitesse blij dat het nog bestaat, maar anno 2019 heeft het wurgcontract een verstikkende uitwerking op de club.
 

Vitesse betaalt een ton per wedstrijd en moet dan ook nog bijna al het geld dat wordt verdiend afstaan aan de exploitatiemaatschappij

Gaandeweg valt het stadion regelmatig in andere handen. In 2006 verkoopt de gemeente Gelredome aan vastgoedreus Eurocommerce. Voor Vitesse is dat goed nieuws, want Eurocommerce gaat tevens de voetbalclub voor 750 duizend euro ondersteunen. Daarmee komt de helft van de huursom weer terug in de vorm van sponsoring. Helaas voor Vitesse stort Eurocommerce in 2012 met donderend geraas in elkaar. De directeur belandt zelfs in de gevangenis voor oplichting en met het geruchtmakende faillissement van de stadioneigenaar vervalt ook de sponsor-bijdrage voor Vitesse. Gelredome gaat vervolgens over naar een vastgoedtak van de Rabobank met de naam Spes Bona, Latijn voor goede hoop. Een treffende titel voor het visioen aan de A325.

Intussen loopt de huur steeds verder op. Door de jaarlijkse indexering stijgt de prijs naar 1,9 miljoen euro. Buiten de topclubs betalen alleen FC Groningen (2 miljoen) en SC Heerenveen (2,3 miljoen) nóg meer, maar zij mogen dan wel 365 dagen per jaar het stadion exploiteren in plaats van twintig. Vitesse betaalt omgerekend een ton per wedstrijd en moet dan ook nog bijna al het geld dat wordt verdiend afstaan aan de exploitatiemaatschappij. Daardoor komt de horecawinst van Vitesse in een heel seizoen niet veel verder dan tachtigduizend euro, een bedrag dat de bier- en beenhamkampioenen bij FC Twente per wedstrijd kunnen bijschrijven. Gezien deze nadelige afspraken is het geen wonder dat er jaarlijks gigantische begrotingstekorten zijn. Het vreemde aan de hele constructie is dat de exploitatiemaatschappij die met de Vitesse-revenuen aan de haal gaat en bijna het hele jaar het stadion mag uitbaten, zelf slechts 300 duizend euro huur betaalt.

IRRITATIE

Langzamerhand ontstaat bij Vitesse steeds meer irritatie, omdat de club niks te vertellen heeft, maar wel bijna solo het theater draaiende lijkt te houden. Tussen 2012 en 2017 daalt het aantal grote evenementen en concerten met zeventig procent. Beroemde artiesten treden liever op in Amsterdam waar de Ziggo Dome wordt uitgebaat door dezelfde exploitanten die Gelredome huren. Waar aanvankelijk nog U2 en Lady Gaga de show stelen, zijn tegenwoordig het mega piratenfestijn en Snollebollekes de hoofdacts op het menu. In feite zorgt vooral Vitesse voor leven in Gelredome, maar een logo aan de snelwegzijde van de gevel is onbespreekbaar. Geel-zwarte stoeltjes al helemaal. Zo ontstaat steeds meer onvrede bij de club, die ook nog signaleert dat de rekening van het verschraalde aanbod wordt neergelegd bij de voetbalfans, die een hoge bierprijs betalen.
 

Met een eigen stadion zou Vitesse de begroting beter onder controle kunnen krijgen en minder afhankelijk zijn van het geldinfuus uit Moskou

De situatie bij de Arnhemmers detoneert aldoor duidelijker met de rest van de Eredivisie, waar clubs juist meer voor het zeggen krijgen in hun stadions. Begin deze eeuw was bijna het hele stadionlandschap in handen van gemeenten en projectontwikkelaars, maar nu de financiën beter op orde zijn, worden steeds meer clubs eigenaar van hun thuishaven. Na PSV en FC Twente volgen ook AZ, Sparta, Heracles Almelo en VVV-Venlo. Vaak is het goedkoper dan huur, bovendien kan miljoenen worden verdiend met de exploitatie. Juist dat is bij Vitesse een groot probleem. De uitgaven liggen op AZ-level, maar de inkomsten zijn van Willem II-niveau. Alleen in een seizoen met zowel goede transfers als kwalificatie voor Europees voetbal, is er kans op zwarte cijfers. De facto is de club volledig onderworpen aan de Russische eigenaar. Met een eigen stadion zou Vitesse de begroting beter onder controle kunnen krijgen en minder afhankelijk zijn van het geldinfuus uit Moskou. Joost de Wit is nog clubdirecteur als hij in 2017 het provinciebestuur schrijft over een stadion dat voelt als ‘een leegstaand winkelcentrum’. Hij meldt dat Vitesse Gelredome wil kopen en stuurt steunbetuigingen mee van Eric Gudde en Robert Eenhoorn. ‘Doordat wij de beschikking hebben over een multifunctioneel stadion, zijn wij in staat om op verschillende manieren inkomsten te genereren en dat is een belangrijk onderdeel van ons businessmodel’, stelt Eenhoorn in een mail aan De Wit. ‘Ik zou je daarom zeker adviseren om een poging te wagen dit ook bij Vitesse voor elkaar te krijgen.’[Stadion Gelredome is een rem op de ontwikkeling van Vitesse gebleken.]
© Pro Shots
Stadion Gelredome is een rem op de ontwikkeling van Vitesse gebleken.OVERNAME

Eerder hebben ook de UEFA en bureau Deloitte in rapporten al gesignaleerd dat clubs met een eigen stadion de meeste groeipotentie hebben. Met zes stuks scoort de Eredivisie hoger dan andere Europese competities waar gemiddeld één op de vijf het onderkomen in eigen beheer heeft. Momenteel is FC Utrecht als nummer zeven in onderhandeling over de aankoop van het stadion. Willem II, FC Groningen en SC Heerenveen zijn aan het verkennen of een overname mogelijk is. Het doel is overal hetzelfde: minder geld naar stenen, meer geld naar benen. Vitesse wil dat ook wel, maar heeft een probleem: het provinciale veto. De boete van elf miljoen. Dat gaat zelfs de Russische eigenaar te ver.

Gelredome-eigenaar Spes Bona wil best verkopen, maar zolang de boete niet van tafel is, kan Vitesse geen bod uitbrengen. Bovendien dringt de exploitatiemaatschappij bij de provincie aan op een vastgoedfonds als eigenaar, omdat er dan meer zekerheid zou zijn over het onderhoud van het stadion. Zo wordt de club afgetroefd door Quote 500-lid Michael van de Kuit, een blufferige vastgoedjongen uit Amsterdam. Voor 13,7 miljoen euro krijgt hij in 2018 Gelredome in handen. De clubleiding is verbijsterd. Kennelijk mag een willekeurige projectontwikkelaar het stadion kopen voor een bedrag dat ongeveer gelijk is aan de boete die Vitesse moet betalen om überhaupt aan tafel te komen. Zo blijft Vitesse een vreemde in eigen huis waar zelfs clubiconen en directieleden zich moeten in- en uitschrijven bij de balie. Het is al heel wat dat Vitesse tegenwoordig het Theo Bos-spandoek achter het doel niet hoeft weg te halen als er tussen de thuiswedstrijden door geen evenement is. Het contrast blijft groot met de Johan Cruijff Arena, die ook niet van Ajax is, maar wel een Ajax-uitstraling heeft.

DRUKMIDDEL

Na de komst van Van de Kuit als stadion-eigenaar besluit Vitesse dan maar om het huurcontract per 2023 op te zeggen. Veel anders kunnen de Gelderlanders ook niet. In 2003 zijn de afspraken vastgelegd voor twintig jaar. Zegt Vitesse niet op, dan worden de voorwaarden automatisch verlengd met nog eens twintig jaar. De club ziet het dreigen met een vertrek uit Gelredome nu als drukmiddel om te onderhandelen over een beter huurcontract. Vitesse meent sterk te staan door een eeuwigdurend speelrecht dat ooit is gegarandeerd. Van de Kuit bestrijdt de geldigheid ervan en inmiddels zijn club en stadionbaas verwikkeld in een juridisch steekspel.

Lichtpuntje voor de club is wel dat recent een kleine overwinning werd geboekt bij de provincie, die coulanter lijkt te staan tegenover de boete nadat Vitesse tijdens Songfestival-gesprekken bereid bleek een paar wedstrijden uit te wijken bij de komst van het prestigeproject naar Arnhem. Een keiharde garantie dat het elf-miljoen-veto wordt geschrapt ligt er echter nog niet. Bovendien is de vraag hoelang het huurcontract tussen Gelredome en de ex-ploitatiemaatschappij nog doorloopt. Zolang de exploitant de rechten heeft het stadion bijna het hele jaar uit te baten en de Vitesse-omzet grotendeels kan claimen, heeft het voor de club weinig zin het gebouw aan te schaffen. Voor zover Van de Kuit daar al voor open zou staan. Gezien de riante huuropbrengsten van Vitesse en de exploitatiemaatschappij (2,2 miljoen per jaar) maakt de stadioneigenaar immers een leuk rendement. Verkopen kan altijd nog. Zo zit Vitesse ruim twintig jaar na de opening klem in het Gelredome-web. Het stadion moest een vliegwiel worden, maar het werd een rem op de ontwikkeling van de club die alleen bij de gratie van een donerende Rus kan meedoen in de subtop.

VI / Foto’s SV

Hoofdsponsor: